Obrzędy pogrzebowe potrafią przyjmować różne formy – w zależności od wyznawanej religii, obyczajów i kultury danego obszaru, a nawet prywatnych preferencji konkretnej rodziny. Wiele zwyczajów kształtowało się przez wieki – jedne z nich przetrwały do naszych czasów, inne odeszły już w zapomnienie lub można je spotkać tylko na niektórych obszarach. Jakie niezwykłe obyczaje pogrzebowe praktykowano w Polsce? O tym przeczytacie poniżej.
Zmiany w obrzędowości i zwyczajach pogrzebowych
Ceremonie pogrzebowe poza obszarami wielkich miast od wieków stanowiły w naszym kraju połączenie nakazów związanych z religią z ludową obrzędowością. Pozwoliło to na stworzenie niezwykłych tradycji.
Współcześnie większość obrzędów ostatniego pożegnania ma dość podobną formę, a w realizacji wielu zadań i formalności bliskich zmarłego wspomagają specjaliści z domów pogrzebowych, jak choćby: DomPogrzebowyLomianki.pl. Zazwyczaj ceremonie ograniczają się do ostatniego pożegnania i modlitwy przy trumnie lub urnie, nabożeństwa lub świeckiego wspomnienia zmarłego oraz towarzyszenia mu w drodze na miejsce pochówku na cmentarzu. Dawniej jednak obrzędy pogrzebowe potrafiły trwać wiele dni i angażowały niejednokrotnie wszystkich mieszkańców danej wsi.
Oczekiwanie na nadchodzącą śmierć i pierwsze zabiegi ochronne
W dawnych czasach, gdy przeczuwano nadchodzącą śmierć jednego z domowników, cała rodzina gromadziła się wokół jego posłania, by często wspólnie z księdzem modlić się za jego duszę. Do ręki umierającego wkładano gromnicę lub ustawiano ją w bezpośrednim sąsiedztwie jego łóżka.
Po stwierdzeniu zgonu przystępowano do przygotowywań do pochówku, a także wykonywano szereg czynności, których zadaniem była ochrona żywych. W jaki sposób? Zatrzymywano zegary (na znak zakończenia ziemskiego życia), zasłaniano lustra (by dusza nie przeglądała się swojemu odbiciu i nie zatrzymywała się w domu), a także otwierano okna i drzwi (aby szybciej opuściła ten świat). W domu zmarłego rezygnowano z wszelkiej pracy. Co więcej taki budynek często oznaczano w specjalny sposób, by przekazać informację o zgonie otoczeniu.
Przygotowanie zmarłego do ceremonii pogrzebowych
Zgodnie z tradycją, na czas przygotowań do ceremonii, zmarłego układano na desce, pokrytej słomą i zaścielonej prześcieradłem. Ciało obmywano i zakładano na nią czystą odzież. Początkowo była to tylko bielizna (m.in. giezło), z czasem zaczęto przygotowywać cały strój do trumny. Co ciekawe, panny i kawalerów w wielu regionach ubierano w stroje ślubne. Zamężnym natomiast zdejmowano obrączki, by nie pociągnęli ze sobą do grobu współmałżonka. Do trumny wkładano natomiast inne przedmioty, w tym chusteczki, różańce, krzyżyki, a także szereg przedmiotów codziennego użytku, jak okulary, grzebień, igły i nici.
Ceremonie pogrzebowe – nocne czuwanie i pochówek
Ceremonie pogrzebowe rozpoczynały się od nocnego czuwania i modlitwy przy trumnie w domu zmarłego. Stanowiło to formę ostatniego pożegnania z bliską osobą. W takim spotkaniu udział brała rodzina, a także wszyscy sąsiedzi. Często gospodarze przygotowywali dla przybyłych formę poczęstunku, gdyż modlitwy trwały wiele godzin. Te tak zwane „puste noce” mogły trwać nawet trzy doby. Później następowało zabicie wieka trumny drewnianymi kołkami, a później wyniesienie jej nogami do przodu z domu. W drodze na cmentarz zatrzymywano się przy przydrożnych krzyżach i kapliczkach, gdzie następowały dalsze modlitwy.
Na koniec, już na miejscu pochówku, na trumnę w grobie rzucano grudki ziemi i wygłaszano mowy pożegnalne. Po pogrzebie w domu zmarłego urządzano specjalną ucztę, która w pewnej formie przetrwała do naszych czasów jako współczesna stypa.
Różne obyczaje i tradycje – sposoby pożegnania bliskich na przestrzeni wieków
Tradycje i obrzędy na przestrzeni wieków ulegały intensywnym modyfikacjom. Od zawsze ich celem było zapewnienie zmarłemu lżejszego przejścia między światami, a bliskim miały przynieść ukojenie w bólu i zabezpieczyć ich przed złem. Warto poznawać tego typu zwyczaje – świadczą bowiem o bogactwie kultury i tradycji, a także o regionalnym zróżnicowaniu, nawet w ramach tego samego kraju i religii.
