Buddyzm, jedna z najstarszych światowych religii, ma różne szkoły i tradycje, które różnią się w swoim nauczaniu i praktykach. W tym artykule skoncentrujemy się na trzech głównych szkołach buddyzmu: Theravada, Mahayana i Vajrayana.
1. Theravada
a) Pochodzenie i rozwój
Theravada, znana również jako „Szkoła Starszych”, jest jedną z najstarszych form buddyzmu, która ma swoje korzenie w Indiach. Szkoła ta rozwijała się w południowej Azji, szczególnie na Sri Lance, w Mjanmie (Birmie), Tajlandii, Laosie i Kambodży.
b) Nauczanie i praktyki
Theravada koncentruje się na indywidualnym dążeniu do oświecenia. Praktyka ta opiera się na ścieżce ośmiu kroków, znanym jako Szlak Ośmioraki, który prowadzi do Nirwany, stanu wolnego od cierpienia. Szkoła ta podkreśla także rozwijanie Trzech Charakterystyk Istnienia (anicca, dukkha, anatta), które odnoszą się do zmienności, niezadowolenia i braku stałego „ja”.
c) Mnisi i medytacja
Mnisi w Theravada pełnią kluczową rolę w społeczności, zachowując nauki Buddy, praktykując medytację i udzielając nauczania. Medytacja jest kluczowym elementem praktyki Theravady, z naciskiem na rozwijanie uważności (sati) i jasności umysłu.
2. Mahayana
a) Pochodzenie i rozwój
Mahayana, zwana „Wielkim Pojazdem”, powstała około I wieku p.n.e. i stała się dominującą formą buddyzmu w północnej Azji, szczególnie w Chinach, Japonii, Korei i Wietnamie.
b) Nauczanie i praktyki
Mahayana koncentruje się na osiągnięciu oświecenia dla dobra wszystkich istot. Bodhisattwa, czyli byt dążący do oświecenia dla dobra innych, jest kluczowym konceptem w Mahayanie. Szkoła ta również wprowadza wiele nowych sutr i koncepcji, takich jak idea Pustki (śūnyatā) i Buddy Samantabhadra i Amitabha.
c) Role laików i mnichów
W przeciwieństwie do Theravady, gdzie nacisk kładziony jest na monastyczną praktykę, Mahayana uznaje praktyki laickie i monastyczne za równie ważne. W Mahayanie, zarówno mnisi, jak i laicy mogą dążyć do oświecenia i pełnić rolę bodhisattwy.
d) Filozofia i szkoły
Mahayana obejmuje wiele filozoficznych szkół i interpretacji, takich jak Madhyamaka, Yogacara, Zen i Czysta Ziemia. Każda z nich ma swoje unikalne nauczania i metody praktyki.
3. Vajrayana
a) Pochodzenie i rozwój
Vajrayana, znany również jako Tantryczny lub Ezoteryczny Buddyzm, wywodzi się z tradycji Mahayany i jest dominującą formą buddyzmu w Tybecie, Bhutanie i Mongolii.
b) Nauczanie i praktyki
Vajrayana jest znany z intensywnych technik medytacyjnych, rytualów i użycia symboli i mantr. Szkoła ta dąży do bezpośredniego doświadczenia oświecenia za pomocą praktyk transformacyjnych, które wykorzystują zarówno samsarę, jak i nirwanę w procesie oświecenia.
c) Guru i Inicjacje
W Vajrayanie kluczową rolę pełni nauczyciel duchowy, znany jako lama lub guru. Guru przekazuje nauki, inicjacje i przekazy, które umożliwiają praktykującym dostęp do głębokich poziomów praktyki.
d) Tantra
Tantra, zbiór praktyk i rytuałów mających na celu przyspieszenie procesu oświecenia, jest kluczowym elementem Vajrayany. Praktyki te mogą obejmować wizualizacje, mantry, mudry i rytuały.
e) Tulku i reinkarnacja
System Tulku, w którym duchowi mistrzowie są uznawani za reinkarnacje poprzednich nauczycieli, jest charakterystyczną cechą Vajrayany. Dalaj Lama i Panchen Lama to dwa najbardziej znane przykłady systemu Tulku.
Podsumowanie
Theravada, Mahayana i Vajrayana to trzy główne szkoły buddyzmu, które, choć mają wspólne korzenie, różnią się pod względem nauk, praktyk i interpretacji. Niezależnie od szkoły, na której się skupiają, wszystkie mają na celu osiągnięcie oświecenia i zakończenie cierpienia.
Pamiętajmy jednak, że wszystkie te szkoły mają wiele wspólnego: nauczają o cierpieniu i jego przyczynach, o drodze wyjścia z cierpienia, o znaczeniu medytacji i moralności. Wszystkie są formami praktyki Dhammy – nauk Buddy – i wszystkie mają na celu zakończenie cierpienia i osiągnięcie oświecenia.
